ARAÇ’IN SİYASİ TARİHİ

Anadolu’nun diğer yöreleri gibi Araç’ın da ancak tarihi devirleri aydınlanmış, tarih öncesi hakkında belirli bir bilgi elde edilememiştir. Mevcut bilgilere göre kasabanın ilk adı Araç değil Timanidis’tir. Şimdiki Kastamonu, Sinop, Çankırı illerinin tamamını,Samsun, Zonguldak, Karabük ve Bolu illerinin bir kısmını içine alan bölgeye Paflagonya denildiğini ve içindeki on iskan yerinden birinin Timanitis(Araç) olduğu bilinmektedir.

Araç ismi ilk olarak Candaroğulları devrine ait belgelerde karşımıza çıkıyor. Buna göre Bizans döneminde Timanitis, Candaroğulları döneminde Araç isminin kullanıldığı anlaşılmaktadır.

Bu günkü Kastamonu-Araç-Safranbolu yolu Candaroğulları zamanında yapılmıştır. O halde Araç, o çağda Kastamonu-Safanbolu arasında bir vasıta olduğu Araç ismi bu duruma izafeten verilmiş olsa gerektir..

Araç ve tarihini Türk-İslam çağına kadar Paflagonya’ya- ondan sonra da Kastamonu tarihine bağlamak ve beraber düşünmek gerekir. Bu durumda bu bölgeye yerleşen, hakimiyet kuran veya istila eden milletleri ve kavimleri şöyle sıralayabiliriz:

GASKALAR ÇAĞINDA ARAÇ:
Hititler orta Anadolu’da yaşarken Gaska(kaşka)lar da m.ö 1400 yıllarına doğru Karadeniz, Tuz gölü, Bolu ve Erzurum arasında yaşamış ve hakimiyet kurmuşlardır. Bu kavim hakkında yeterli bir veri yoktur. Fakat elde dilen bilgilere göre Gaskalar,dövüşçü,cesur,zeki ve inatçı olup; koyun at ve öküz beslemişler, deriden elbiseler giymişlerdir. Tabiatlarında bulunan kavgacılık yüzünden yaptıkları devamlı savaşlar sonunda zayıf düşmüşlerdir. Hitit imparatoru Mursil II.nin Gaskalara açtığı İshupitta(m.ö 1349-1345), Pala yolları(m.ö 1345-1345),Timuhala-Dağğasta (m.ö1337-1343) ve Kalasma(m.ö1334-13299 savaşları sonucunda toprakları tamamen Hitit egemenliği altına girmiştir

HİTİTLER ÇAĞINDA ARAÇ
Mursil II. zamanında Hitit hakimiyeti başlamıştır. Mursil m.ö 1330 yılında ölmüş ve yerine Mutavalla ile Hatusil III geçmiştir. Bunlardan Hatusil III.ün bölgesi olan Kastamonu ve çevresi batıdan Dor’lara karşı koyamamış ve m.ö 1200 yıllarında yıkılıp hakimiyetleri son bulmuştur.

DORLAR
M.Ö 1200 yıllarına doğru gelip Paflagonya’yı istila ederek yerleşmişler ve dört yüzyıllık karanlık bir devir açmışlardır. Karanlık olan bu zaman içinde bu bölgeye, Paflagonyalılar,Henetler,Mariandynalar,Caukonlar,Leukausyer ler gibi kavimler gelip yerleşmişlerdir.

PAHPLAGONLAR ÇAĞINDA ARAÇ
M.Ö.1100-m.ö.700 yılları arasında bu bölgede bir Trak kavimi olan Papylagonlar kalmışlardır. Paphiagon Yunanca “kaynamak, çoğalmak,cesur olmak” anlamına gelen Paflazo kelimesinden çıkmıştır. Kimmerler tarafından bu kavim bölgeye kendi adını bırakmıştır.

KİMMERLER
M.Ö.VII yüzyılın başlarında Kafkasya’dan gelip yerleşmişlerdir. Bazı tarihçilere göre Paflagonyalıların menşei Kimmerlerdir. Fakat bu görüş birçok dayanaktan yoksundur. Kimmerler’in bu bölgedeki hakimiyetleri m.ö. 584 yılında Lidyalıların istilasına kadar devam edebilmiştir.

LİDYALILAR ÇAĞINDA ARAÇ
Lidya Kralı Giges komutasındaki bir ordu kimmerlerin bu bölgedeki hakimiyetine son vermiştir. Fakat Toktamış isimli bir kahraman etrafında toplanan Kimmerler,Giges’e karşı bir savaş başlattılar. Bu girişimlerden sonra Giges öldürüldü(m.ö.652). Gigesin öldürülmesinden kısa bir süre sonra da Asurllar tarafından Toktamış öldürüldü. Böylece Kimmerler tamamen ortadan kalkmış oldu. Bundan sonra Lidya kralı Kroisos Paflagonya’yı tekrar idaresi altına aldı.

İRAN İSTİLASI
m.ö 584deki Lidyalılar ile İranlılar arasında yapılan, Kızılırmak’ın sınır olması yolundaki anlaşma İranlıları taaruzzu ile bozulmuş, Paflagonya’yın idaresi bir sürelik İranlılara geçmiştir.

YUNAN İSTİLASI
Anadolu’daki İran hakimiyetini kaldıran Büyük İskender m.ö. 333 yılında Ankyra (Ankara) yakınlarından geçerken, Paflagonyalılar ona bir elçi göndererek kendisine bağlılıklarını belirtmişlerdir. Böylece İskender bu bölgeye girmemiştir. Fakat bu bölgenin idaresini Frigya satrabı Kalas’a bırakmıştır. İskender’in ölümünden sonra da bölgede bir müstakil devlet kurulmuştur
PONTUS İSTİLASI
Müstakil idare de fazla uzun yaşayamadı. M.Ö. 279 yılında Pontus Kralı Ariobarzones tarafından işgal edildi. Fakat daha sonra bölge Galatialılar, Pontuslular ve Bitınyalılar tarafından paylaşılamayan bir bölge halini aldı. m.ö. yılında 104 tarihinde Pontus Kralı VI. Mitridot ile Bitınya kralı Nikomedes III bu bölgeyi paylaşmışlardır.

ROMA VE BİZANS ÇAĞI
Lucullus komutasındaki Roma orduları, Pontusların hakim olduğu Paflagonya üzerine yürüyerek burayı ele geçirdiler. Böylece Roma Çağı başlamış oldu. M.S 395 yılına kadar Roma idaresinde kalan Paflagonya, bu tarihten sonra Bizans adını alan Doğu Roma’nın idaresi altına girmiştir. Bu devirde, Türk, İran, Arap ordularının istilasına uğramıştır. 1100 yılında Bizans, Kastamonu ve çevresini Danişmentlilere terketmiş, fakat bu durum fazla uzun sürmeyerek 1132 yılında tekrar Bizanslılar tarafından işgal edilmiştir. 1213 yılında Çoban Hüsamettin’in işgali ile Paflagonya kesin olarak Türk hakimiyetine girmiştir. Araç ve çevresinde yapılan kazılarda çıkan eserlerin çoğu Roma ve Bizans devrine aittir.

ARAÇ TÜRK İSLAM ÇAĞI
SELÇUKLULAR
Selçuklu hükümdarı Alaeddin Keykubat II. Dirayetli emirlerini etrafında topladı. Bu arada Ankara muhasarasında kendisine büyük yardımları olan Emir Hüsameddin Çoban’ı da yanından ayırmadı. Alaeddin Keykubat’a büyük hizmetleri olan Emir Çoban ve oğulları Kastamonu Atabeyliğine sahip oldular. Bir süre sonra, Kastamonu’yu ve çevresini almayı planlayan Trabzon Rum İmparatoru Yani Komnen, Selçukluların peygamberlik iddiasıyla ortaya çıkan Baba İshak adlı bir şahıs ile uğraşmalarından yararlanmak suretiyle Kastamonu topraklarına hücum etti. Çobanlar Kastamonu’yu kahramanca müdafaa ettiler. İmparator Komnen bu durum üzerine geri çekilmek zorunda kaldı.

CANDAROĞULLARI
Candaroğulları hakimiyeti Moğol hükümdarı İlhan Gayhatu tarafından Şemseddin Yaman Candar adlı bir Türk Beyinin Kastamonu valiliğine atanması ile başlar… Şemseddin Yaman Candar’dan sonra tam 147 sene oğulları ve torunları Kastamonu’yu idare etmişlerdir. Bu hakimiyet, Fatih Sultan Mehmet’in Kastamonu’yu zaptedip Osmanlılara bağlamasına kadar devam etmiştir.

OSMANLILAR
Kastamonu ve çevresi 1459 senesinde Osmanlıların hakimiyeti altına girmiştir. Sadrazam Mahmut Paşa donanmayla denizden, Fatih Sultan Mehmet de ordusunun başında olarak Bolu-Ankara yolu ile Kastamonu’ya hareket etmiştir. Bu hareketi duyan Candaroğlu beyi İsmail Bey Fatih’in amacını anlamakta gecikmedi ancak Fatih’in yanındaki kardeşi Kızıl Ahmet Bey’in Kastamonu’ya gelip itaat görmesi, İsmail Beyi çok zor bir durumda bıraktı. Bu sebeple İsmail Bey Sinop’ta bir kaleye sığındı. Fatih de bu sırada Kastamonu’yu zaptetmişti. Bu olayla 467 yıllık bir Osmanlı hakimiyeti başlamış oldu.